Vitamin và các chất khoáng có vai trò trong duy trì sự sống. Nếu cơ thể bị thiếu chất kéo dài thì hệ miễn dịch sẽ bị suy giảm, gây ảnh hưởng tới năng suất làm việc và chất lượng cuộc sống. Vậy nguyên nhân gì gây thiếu và thừa vitamin – khoáng chất?
Vitamin và các chất khoáng có vai trò trong duy trì sự sống
Vitamin và các chất khoáng là những yếu tố rất cần thiết cho sức khoẻ. Đây là những phần không thể thiếu được để duy trì sự sống. So với nhu cầu glucid, protein, lipid thì khối lượng các vitamin hay các khoáng chất cần là rất nhỏ nên nó còn được gọi là các yếu tố vi lượng. Tuy nhiên, rất nhiều người đã lạm dụng các vitamin cũng như các chất khoáng mà không biết được hậu quả nguy hiểm của việc này.
Một nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là do các vitamin và các chất khoáng thường được bán một cách tự do không cần đơn thuốc kết hợp với việc quảng cáo, tuyên truyền không chính xác về tác dụng đã tạo ra sự lạm dụng, gây nên những tai biến, thậm chí rất nghiêm trọng do thừa các chất khoáng. Việc hiểu biết một số nguyên tắc cơ bản trong sử dụng một số loại vitamin cũng như các khoáng chất sẽ góp phần tăng cường việc sử dụng có hiệu quả và phòng ngừa được các tai biến đáng tiếc do lạm dụng thuốc.
Vốn dĩ các vitamin và chất khoáng đã có sẵn trong lương thực và thực phẩm như gạo, rau quả, thịt, cá, sữa… Vì vậy, đối với những người bình thường có chế độ ăn bình thường sử dụng các loại lương thực và thực phẩm đảm bảo chất lượng thì không bao giờ thiếu và không cần phải bổ sung.
NGUYÊN NHÂN NÀO GÂY THIẾU VITAMIN VÀ CÁC CHẤT KHOÁNG
Nguyên nhân
Theo bác sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn nguyên nhân gây thiếu vitamin khoáng chất có thể do:
- Do cung cấp thiếu: chủ yếu do chất lượng của lương thực và thực phẩm không đảm bảo như: gạo bị mốc, rau quả bị úa, héo hoặc do chế biến không đúng như vitamin C bị nhiệt độ phá hủy; vitamin B1 bị chất kiềm phá hủy... Đặc biệt, những người nghiện rượu thường ăn uống thiếu chất, rượu cũng làm tổn thương cơ quan tiêu hoá dẫn đến giảm khả năng hấp thu các vitamin nhóm B và gây xơ gan.
- Do rối loạn hấp thu: tiêu chảy kéo dài, nghiện rượu, bệnh lý dạ dày - tá tràng. Đặc biệt, ở những người cao tuổi do sự giảm chức năng của cơ quan tiêu hoá như giảm tiết dịch mật, dịch tụy, dịch dạ dày kết hợp với tình trạng giảm nhu động ruột, hay bị táo bón dẫn đến cản trở hấp thu các chất.
- Do nhu cầu của cơ thể tăng: phụ nữ có thai, cho con bú; thiếu niên tuổi dậy thì, người sau khi bị bệnh nặng. Những trường hợp này có thể bổ sung vitamin và khoáng chất bằng chế độ ăn uống đầy đủ, chỉ dùng thuốc uống hoặc tiêm khi không ăn được do rối loạn tiêu hoá hoặc ăn không đủ (mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn…).
Biện pháp xử trí
Đầu tiên, chúng ta nên đi thăm khám bác sĩ để tìm được nguyên nhân và xử trí các nguyên nhân dẫn đến thiếu vitamin như đã nêu trên.
Thường thì ít có hiện tượng thiếu đơn độc một chất, do đó việc bổ sung vitamin dưới dạng hỗn hợp sẽ có hiệu quả hơn dùng các loại riêng biệt. Tỷ lệ phối hợp các vitamin và chất khoáng khác nhau trên từng loại sản phẩm của các hãng khác nhau. Do vậy khi lựa chọn phải căn cứ vào nguyên nhân gây thiếu để bổ sung cho phù hợp.
.jpg)
Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tuyển sinh Cao đẳng Y Dược năm 2019
NGUYÊN NHÂN GÂY THỪA VITAMIN – KHOÁNG CHẤT VÀ HẬU QUẢ
Nguyên nhân
Hầu hết tình trạng thừa là do sự lạm dụng vitamin và các chất khoáng dưới dạng thuốc và thực phẩm chức năng.
Cần phải nhắc lại rằng, những người khoẻ mạnh, không có rối loạn tiêu hoá, hấp thu và ăn với chế độ ăn bình thường thì không phải dùng thêm vitamin cùng các khoáng chất dưới dạng thuốc.
Nếu các đối tượng này thường xuyên uống vitamin, đặc biệt vitamin tan trong dầu (vitamin A, D) thì dễ gặp các rối loạn do thừa vitamin.
Hậu quả
Bác sĩ giảng viên Văn bằng 2 Cao đẳng Dược Sài Gòn cũng chia sẻ hậu quả của thừa một số vitamin thường gặp:
- Trẻ em dưới 1 tuổi khoẻ mạnh, nếu uống thường xuyên lượng vitamin D với liều trên 400UI/ngày sẽ dẫn đến tăng calci máu, thậm chí dẫn đến suy thận và tử vong.
- Nếu trẻ em dưới 4 tuổi thường xuyên uống vitamin A liều ≥5.000 đơn vị/ngày sẽ gây nên các triệu chứng ngộ độc mạn tính với các biểu hiện như ban đỏ, viêm da tróc vảy, viêm niêm mạc miệng hay đau các xương. Đối với phụ nữ có thai, dùng như vậy sẽ có nguy cơ thừa vitamin A và gây quái thai. Với liều vitamin A ≥ 100.000 đơn vị/ngày có thể gây tăng áp lực sọ não, co giật ở trẻ nhỏ.
- Vitamin B (đặc biệt hỗn hợp viên vitamin 3B được dùng khá phổ biến) liều cao sẽ gây nên thừa vitamin B6 làm rối loạn thần kinh cảm giác; thừa vitamin B12 sẽ xuất hiện triệu chứng của thừa coban gây tăng sản tuyến giáp, tăng hồng cầu quá mức…
- Vitamin C khi dùng thường xuyên ở liều cao sẽ dẫn đến các dấu hiệu ngộ độc như: tiêu chảy, loét đường tiêu hoá, sỏi thận; dạng tiêm tĩnh mạch có thể gây rối loạn đông máu, giảm sức bền của hồng cầu.
- Thừa các yếu tố vi lượng sẽ dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng hơn so với các vitamin. Thừa sắt sẽ dẫn đến ngộ độc sắt có thể dẫn tới tử vong. Thừa iốt (liều trên 6mg/ngày) gây ức chế hoạt động của tuyến giáp, ở người mẹ mang thai sẽ dẫn đến thiểu năng giáp sơ sinh, trẻ sẽ bị chứng đần độn.
Biện pháp xử trí
Muốn tránh được các hậu quả do dùng không đúng vitamin và các chất khoáng, trước hết cần phải hiểu rõ một nguyên tắc: Nếu không thấy thiếu thì không dùng; không được coi vitamin và các khoáng chất là “thuốc bổ” mà muốn khoẻ thì dùng.
Do đó, khi bạn cảm thấy có vấn đề về sức khoẻ hay có triệu chứng của thiếu vitamin, bạn cần đi khám bác sỹ để được tư vấn phù hợp cho sức khoẻ của từng đối tượng. Thầy thuốc sẽ thăm khám và làm các xét nghiệm bổ sung cần thiết để xác định tình trạng sức khoẻ và có các chỉ dẫn cần thiết.
Bài viết trên đây từ các bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn nhằm mục đích cung cấp nguyên nhân thiếu và thừa vitamin khoáng chất cho người đọc. Tuy nhiên cần lưu ý, những thông tin trên chỉ mang tính tham khảo không được dùng thay thế chỉ định của bác sĩ