Theo y học cổ truyền, chứng “can mộc khắc tỳ thổ” xuất phát từ nhiều nguyên nhân, thường gặp ở những người mắc các bệnh kinh nguyệt không đều, hiếp thống, tiết tả,...
Thầy thuốc YHCT Sài Gòn chia sẻ về chứng can mộc khắc tỳ thổ
Các thầy thuốc Y học cổ truyền cho biết, do can uất khí trệ, tỳ mất sự kiện vận, can khí lấn tỳ thổ hoặc do tỳ hư thấp tà ấp ủ, làm cho thổ ủng tắc, gây chứng can mộc khắc tỳ thổ. Mộc bị uất, dẫn đến công năng của hai tạng can và tỳ không điều hòa mà sinh bệnh. Khi uất ức, cáu giận, chứng can mộc khắc tỳ thổ xuất hiện làm tổn thương đến can, dẫn đến ăn uống kém, mệt nhọc,
Người bệnh thường xuất hiện các biểu hiện như: Hay thở dài, tinh thần ức chế, tâm phiền dễ cáu giận, ngực sườn trướng đầy đau, ăn uống kém, miệng đắng họng khô, bụng trướng đầy, sôi bụng, đại tiện phân nhão, đau bụng tiêu chảy, rêu lưỡi trắng hoặc nhớt, mạch huyền.
Tùy theo nguyên nhân gây bệnh mà y học cổ truyền có những bài thuốc tương ứng điều trị mà bạn có thể tham khảo sau đây:
Chứng can mộc khắc tỳ thổ xuất hiện do tỳ khí hư yếu
Khi bị tỳ khí hư yếu, hoặc mắc chứng thực trệ (tích trệ của thức ăn), người bệnh thường xuất hiện các triệu chứng như ngực sườn bí đầy, ăn kém, ợ hơi, uất ức, hay cáu giận, tinh thần bị căng thẳng sinh chứng đau bụng tiêu chảy.
Phép trị: Ức can phù tỳ. Người bệnh sử dụng bài thuốc Thống tả yếu phương: bạch truật 12g, bạch thược 8g, trần bì 6g, phòng phong 6g.
Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày. Tùy chứng trạng của bệnh nhân có thể gia giảm và dùng liều lượng cho thích hợp.
Bài thuốc trị chứng can mộc khắc tỳ thổ do can mất sự điều đạt, khí cơ không lợi
Y sĩ Y học cổ truyền Sài Gòn cho biết người bệnh xuất hiện các triệu chứng như trướng đau, đau xiên suốt cả vùng ngực. Cơn đau thể hiện rõ khi uất ức, cáu giận. Nếu không được điều trị thì can khí lấn tỳ thổ, kèm chứng ăn kém, mắt và mặt phù nhẹ, tay chân bứt rứt khó chịu. Triệu chứng này xuất hiện do nguyên nhân can mất sự điều đạt, khí cơ không lợi, mất chức năng sơ tiết mà sinh bệnh hiếp thống (đau hai bên mạng sườn)
Phép trị: Sơ can lý khí kiện tỳ. Sử dụng bài thuốc Sài hồ sơ can tán gia thêm các vị kiện tỳ theo hướng dẫn của Y sĩ y học cổ truyền Hà Nội như sau: chuẩn bị sài hồ 8g, trần bì 8g, hương phụ 8g, xuyên khung 6g, chỉ xác 6g, bạch thược 6g, cam thảo (chích) 4g. Gia bạch truật 12g, bạch linh 8g. Tùy chứng trạng của người bệnh mà có thể gia thêm các vị khác và dùng liều lượng cho thích hợp. Sắc uống ngày 1 tháng, uống 3 lần trong ngày uống trước khi ăn.
Trị chứng can mộc khắc tỳ thổ do can khí uất kết, tỳ mất sự kiện vận
Người bệnh xuất hiện các triệu chứng như kém ăn, bụng trướng đầy, đau không cố định, có khi đau lan tỏa xuống bụng dưới hoặc trung tiện thì đỡ đau.
Phép trị: Sơ can lý khí. Người bệnh sử dụng bài thuốc Sài hồ sơ can tán. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày sau khi ăn, uống khi thuốc còn ấm. Tùy theo tình trạng của người bệnh mà có thể gia giảm và dùng liều lượng cho thích hợp.
Trị chứng can mộc khắc tỳ thổ do tình chí uất ức, can khí nghịch loạn
Khi bị tình chí uất ức, can khí nghịch loạn sẽ khiến chức năng sơ tiết bị mất, can uất lấn tỳ, tỳ hư không thống huyết, huyết hải tràn ứ thất thường can uất lấn tỳ, tỳ hư không thống huyết, huyết hải tràn ứ thất thường mà sinh bệnh kinh nguyệt không đều. Lúc này người bệnh xuất hiện các triệu chứng như nhân ra kinh trước kỳ, hoặc sau kỳ, lượng kinh có thể nhiều hoặc ít, sắc kinh tối, có hòn cục, hành kinh khó khăn, ngực sườn và hai bầu vú căng cứng, bụng dưới trướng nặng và đau,...
Phép trị: Sơ can kiện tỳ, dưỡng huyết điều kinh.
Bài thuốc được các thầy thuốc y học cổ truyền thường dùng là Tiêu giao tán: Đương quy 12g, bạch truật 12g, bạch thược 12g, bạch linh 12g, sài hồ 8g, sinh khương 8g, cam thảo 6g, bạc hà 4g. Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà dùng liều lượng và gia giảm cho thích hợp. Ngày uống một thang, có thể tán bột mịn uống ngày 3 lần mỗi lần uống 6-8g.
Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tuyển sinh Y sĩ Y học cổ truyền Sài Gòn
Ngoài những nguyên nhân trên còn có các nguyên nhân do cơ thể bị cảm nhiễm thấp tà, thủy thấp ứ đọng can, tỳ mất sự kiện vận, khí huyết ngưng trệ, mạch lạc ứ nghẽn, dần dần phát sinh cổ trướng; cơ thể phiền táo, mệt mỏi, hay cáu giận làm hại can. Can khí hoành nghịch phạm tỳ, tỳ mất chức năng vận hóa, sinh ra thấp trọc, thấp nhiệt uất lâu ngày hóa nhiệt, thấp nhiệt dồn xuống, làm tổn thương mạch xung và mạch đới mà sinh chứng đới hạ (khí hư ra nhiều)... Tùy theo từng nguyên nhân mà có phép trị, bài thuốc tương ứng.
Các y sĩ tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn nhận định, chứng can mộc khắc tỳ thổ gây ra những ảnh hưởng bất lợi đến các chức năng của các bộ phận trong cơ thể. Do đó khi phát hiện hoặc xuất hiện các triệu chứng bất thường, người bệnh cần đến các cơ sở y tế, bệnh viện y học cổ truyền uy tín để được khám và điều trị.