Tăng huyết áp là bệnh tim mạch phổ biến, gây biến chứng tim, thận, não nếu không kiểm soát. Lựa chọn đúng thuốc, liều phù hợp và phối hợp hợp lý giúp hạ áp hiệu quả, hạn chế tai biến, bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Nguyên tắc lựa chọn và phối hợp thuốc điều trị tăng huyết áp
Tăng huyết áp là một trong những bệnh lý mạn tính phổ biến nhất hiện nay, đòi hỏi người làm công tác y tế phải nắm vững kiến thức về lựa chọn thuốc, liều lượng và nguyên tắc phối hợp để đảm bảo an toàn, hiệu quả điều trị. Với ngành Dược, đây là nền tảng không thể thiếu để có thể tư vấn, hướng dẫn bệnh nhân sử dụng thuốc đúng cách, giảm thiểu nguy cơ biến chứng tim, thận và não.
Tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, sinh viên được đào tạo chuyên sâu về dược lý và thực hành lâm sàng, đặc biệt chú trọng kỹ năng phân tích phác đồ điều trị, nhận diện các nhóm thuốc hạ áp, cách phối hợp và theo dõi tác dụng không mong muốn. Phần nội dung sau đây sẽ giúp người học và người hành nghề Dược hiểu rõ hơn về nguyên tắc điều trị tăng huyết áp thông qua lựa chọn thuốc, liều dùng và phối hợp hợp lý.
Lựa chọn thuốc theo nhóm bệnh nhân
Mỗi nhóm bệnh nhân tăng huyết áp đều có đặc điểm riêng về sinh lý và bệnh lý đi kèm, vì vậy không thể dùng chung một phác đồ cho tất cả. Việc cá nhân hóa lựa chọn thuốc giúp tối ưu hiệu quả và hạn chế tối đa tác dụng phụ.
- Người trẻ: thường tăng hoạt tính giao cảm và renin máu cao, do đó nhiều nhóm thuốc đều đáp ứng tốt.
- Người cao tuổi: hay gặp tăng huyết áp tâm thu đơn độc và giảm renin máu; ưu tiên dùng lợi tiểu hoặc chẹn kênh canxi, bắt đầu liều thấp rồi tăng dần; tránh thuốc gây tụt huyết áp tư thế.
- Người béo phì: tăng kháng lực mạch và thể tích tuần hoàn, vì vậy giảm cân là biện pháp quan trọng. Thuốc lựa chọn đầu tay thường là lợi tiểu.
- Bệnh nhân đái tháo đường: nguy cơ tim mạch và tổn thương thận cao, mục tiêu huyết áp dưới 140/90 mmHg (có thể thấp hơn nếu có protein niệu). ACEI hoặc ARB là lựa chọn hàng đầu.
- Suy thận mạn tính: lợi tiểu, đặc biệt lợi tiểu quai, hữu ích khi creatinin máu tăng; giúp kiểm soát thể tích và cải thiện chức năng thận.
- Phì đại thất trái, bệnh mạch vành, suy tim: ACEI có tác dụng giảm phì đại thất trái; beta-blocker giúp giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim; lợi tiểu và phối hợp thuốc hỗ trợ cần thiết trong suy tim.
- Thai nghén: phân biệt tăng huyết áp mạn, tiền sản giật hay sản giật; khởi trị khi huyết áp tối thiểu >100 mmHg. Methyldopa thường là thuốc được ưu tiên.
Lựa chọn thuốc phải cá nhân hóa dựa trên tuổi, bệnh nền và chức năng cơ quan, nhằm đạt hiệu quả hạ áp an toàn nhất.
Liều dùng tiêu chuẩn của các nhóm thuốc
Không chỉ chọn đúng nhóm thuốc, việc sử dụng đúng liều cũng có ý nghĩa then chốt trong điều trị. Nguyên tắc chung là khởi đầu bằng liều thấp, theo dõi đáp ứng và tác dụng phụ, sau đó mới tăng dần đến liều tối ưu.
- Lợi tiểu: Hydrochlorothiazide 12,5–50 mg mỗi ngày; Indapamide 1,25–2,5 mg; Furosemide 20–160 mg.
- Chẹn beta giao cảm: Atenolol 25–100 mg; Bisoprolol 5–10 mg; Carvedilol 3,125–25 mg chia hai lần; Nebivolol 2,5–10 mg; Metoprolol 25–100 mg (dạng succinate hoặc tartrate); Labetalol 100–300 mg chia hai lần.
- Chẹn kênh canxi: Amlodipine 2,5–10 mg; Felodipine 2,5–10 mg; Nifedipine 20–90 mg; Lercanidipine 10–20 mg; Diltiazem 120–360 mg; Verapamil 120–480 mg.
- Ức chế men chuyển (ACEI): Captopril 12,5–100 mg; Enalapril 5–40 mg; Lisinopril 5–40 mg; Perindopril 4–8 mg; Imidapril 2,5–10 mg.
- Ức chế thụ thể AT1 (ARB): Losartan 50–100 mg; Telmisartan 40–80 mg; Irbesartan 150–300 mg; Valsartan 80–320 mg; Candesartan 4–32 mg; Olmesartan 10–40 mg.
Dùng đúng liều, điều chỉnh theo từng bệnh nhân và theo dõi chặt chẽ chức năng tim, thận, điện giải là chìa khóa để điều trị hiệu quả. Đây cũng là kiến thức quan trọng trong chương trình Đào tạo Dược sĩ Nhà thuốc, giúp người học nắm vững kỹ năng tư vấn và hỗ trợ bệnh nhân sử dụng thuốc an toàn.
Phối hợp thuốc và nguyên tắc kiểm soát huyết áp
Trong thực hành, không phải lúc nào một loại thuốc cũng đủ để đạt được huyết áp mục tiêu. Khi điều trị đơn độc thất bại, phối hợp nhiều nhóm thuốc với cơ chế tác động khác nhau sẽ mang lại hiệu quả cao hơn.
- Phối hợp phổ biến gồm: lợi tiểu với ACEI hoặc ARB; ACEI với chẹn kênh canxi; beta-blocker với lợi tiểu.
- Trong trường hợp khó kiểm soát hoặc suy tim, có thể cân nhắc nitrate kết hợp hydralazine, song cần thận trọng vì thuốc này có thể gây nhịp nhanh phản xạ.
- Theo dõi sát huyết áp, chức năng thận, điện giải và tình trạng tim mạch khi phối hợp để tránh biến chứng.
Phối hợp thuốc đúng nguyên tắc giúp đạt huyết áp mục tiêu nhanh và bền vững hơn, nhưng luôn cần cá thể hóa cho từng người bệnh.
Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tuyển sinh năm 2025
Để có thể tư vấn và đồng hành cùng bệnh nhân tăng huyết áp một cách an toàn, người làm nghề Dược cần nắm chắc kiến thức dược lý, hiểu cơ chế tác dụng của từng nhóm thuốc, cách phối hợp và theo dõi hiệu quả điều trị. Chính vì vậy, thí sinh yêu thích ngành Dược nên lựa chọn Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn – nơi chú trọng đào tạo bài bản, chuyên sâu về dược lý và thực hành lâm sàng. Đây sẽ là nền tảng vững chắc để sinh viên sau khi ra trường có đủ năng lực tư vấn sử dụng thuốc đúng cách, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt trong các bệnh lý mạn tính như tăng huyết áp.
*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa!