Hydrocortisone là thuốc quan trọng nhất trong điều trị suy thượng thận do thuốc, giúp thay thế hormone cortisol thiếu hụt. Dù đã có nhiều hướng dẫn, song trên thực tế vẫn tồn tại những quan niệm chưa đúng khiến việc điều trị kém hiệu quả.
Hiểu lầm phổ biến khi điều trị hydrocortisone trong suy thượng thận do thuốc
Hydrocortisone là thuốc thay thế quan trọng trong điều trị suy thượng thận do thuốc, nhưng trên thực tế, việc sử dụng vẫn còn nhiều hiểu lầm về liều lượng, thời điểm và cách theo dõi hiệu quả. Để tư vấn và hướng dẫn bệnh nhân dùng thuốc an toàn, người làm công tác Dược cần có kiến thức sâu về dược lý và thực hành lâm sàng.
Tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, sinh viên được trang bị nền tảng vững chắc để nhận diện các sai sót thường gặp, biết cách đưa ra lời khuyên đúng đắn và phối hợp cùng bác sĩ trong chăm sóc người bệnh.
Bài viết dưới đây hệ thống những hiểu lầm phổ biến khi điều trị hydrocortisone và cung cấp góc nhìn chuẩn xác giúp nâng cao hiệu quả điều trị.
Liều lượng và cách dùng hydrocortisone
Việc xác định liều và thời điểm uống hydrocortisone là yếu tố nền tảng nhưng lại thường bị hiểu nhầm. Nhiều bệnh nhân vẫn nghĩ rằng có một liều chuẩn áp dụng cho tất cả, trong khi thực tế cần linh hoạt. Dưới đây là những điểm dễ bị sai sót nhất.
- Liều dùng không cố định ở mức 20 mg/ngày, mà thường dao động 15–25 mg/ngày tùy cân nặng và thể trạng.
- Cách chia liều có thể là 2–3 lần/ngày, ở trẻ em có thể 3–4 lần để hạn chế mệt mỏi buổi chiều.
- Thuốc hấp thu tốt nhất khi uống lúc đói, nhưng thường được khuyên uống sau ăn nhẹ để tránh kích ứng dạ dày.
- Liều đầu tiên nên uống ngay sau khi thức dậy, liều thứ hai thích hợp vào 16h–16h30; nếu muộn hơn cần cách giờ ngủ ít nhất 4 tiếng.
Như vậy, liều lượng và cách dùng hydrocortisone cần được cá thể hóa theo từng người bệnh thay vì áp dụng một công thức cứng nhắc.
Điều chỉnh liều và xử trí trong tình huống đặc biệt
Không ít người cho rằng chỉ cần xét nghiệm máu là đủ để đánh giá hiệu quả điều trị. Thực tế, việc điều chỉnh liều dựa nhiều vào triệu chứng và hoàn cảnh lâm sàng. Một số tình huống đặc biệt sau đây thường bị hiểu sai.
- Xét nghiệm cortisol buổi sáng không đủ giá trị; nên đánh giá thêm triệu chứng và kết quả sau khi uống thuốc.
- Việc điều chỉnh liều nên kết hợp lâm sàng, xét nghiệm cortisol và có thể thêm ACTH.
- Người bệnh có thể tự tăng liều tạm thời khi mệt hoặc stress nhẹ, nhưng việc ngừng thuốc phải do bác sĩ chỉ định.
- Khi sốt dưới 38°C thường không cần tăng liều; chỉ khi sốt cao hoặc có nôn, tiêu chảy mới phải gấp đôi liều.
- Nếu nhập viện hoặc phẫu thuật, liều cần tăng gấp 2–3 lần, hoặc dùng hydrocortisone tiêm tĩnh mạch.
- Khi quên uống, nên uống bù ngay khi nhớ ra, tránh gộp liều hay uống gấp đôi.
- Khi không có hydrocortisone, có thể thay thế tạm bằng prednisolone liều thích hợp, nhưng không dùng cho trẻ còn tăng trưởng chiều cao.
- Trong suy thượng thận do thuốc, không cần bổ sung mineralocorticoid vì aldosterone vẫn được duy trì.
Việc điều chỉnh liều và xử trí đúng trong từng hoàn cảnh sẽ giúp người bệnh tránh nguy cơ khủng hoảng và duy trì an toàn trong điều trị lâu dài.
Ứng phó trong khủng hoảng và tình trạng cấp cứu
Khủng hoảng thượng thận là biến chứng nặng nhất, có thể đe dọa tính mạng nếu xử trí chậm trễ. Do đó, bệnh nhân và bác sĩ cần nắm rõ nguyên tắc cấp cứu bằng hydrocortisone để can thiệp kịp thời. Trong chương trình đào tạo tại Cao đẳng Dược Tp Hồ Chí Minh, sinh viên được trang bị kiến thức và kỹ năng nhận diện sớm tình huống này, biết cách phối hợp phác đồ điều trị nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh.
- Trong cơn khủng hoảng, tiêm ngay 100 mg hydrocortisone đường tĩnh mạch hoặc bắp, sau đó duy trì liều cao trong 24 giờ.
- Cần truyền dịch và điều chỉnh điện giải song song để giữ huyết áp và phòng suy đa cơ quan.
- Trong phẫu thuật hoặc stress lớn, cần dùng liều “stress” cao hơn liều duy trì, sau đó giảm dần.
- Người bệnh nên luôn mang thẻ y tế hoặc vòng cảnh báo để được cấp cứu kịp thời khi cần thiết.
Khủng hoảng tuyến thượng thận chỉ có thể kiểm soát hiệu quả nếu được nhận diện sớm và xử trí ngay bằng hydrocortisone liều cao cùng hỗ trợ tích cực.
Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tuyển sinh năm 2025
Việc sử dụng hydrocortisone trong điều trị suy thượng thận đòi hỏi sự hiểu biết chính xác về dược lý, sinh lý và theo dõi lâm sàng. Sai sót trong liều lượng hay cách dùng có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm, thậm chí khủng hoảng thượng thận. Chính vì vậy, những ai muốn theo đuổi ngành Dược nên lựa chọn môi trường đào tạo uy tín để được rèn luyện kiến thức và kỹ năng một cách toàn diện. Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn là địa chỉ đào tạo bài bản, chuyên sâu, giúp sinh viên không chỉ nắm chắc kiến thức thuốc như hydrocortisone mà còn biết cách vận dụng vào thực tế chăm sóc và tư vấn cho người bệnh.
*LƯU Ý: Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, phục vụ mục đích học tập của sinh viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn và không thay thế cho tư vấn y khoa