Khi bệnh nhân mới bị sốt hay đã có những chẩn đoán sốt xuất huyết thì người bệnh nên chọn paracetamol để hạ sốt chứ không được dùng aspirin
Biểu hiện của sốt xuất huyết
Các triệu chứng ban đầu là hội chứng nhiễm virus không đặc hiệu với sốt cao liên tục 39-40 độ C. Trong 3 ngày đầu tiên mắc bệnh, người bệnh thường có biểu hiện sốt giống như triệu chứng khi bị loại sốt virus khác như đau đầu, sốt cao liên tục, mỏi người, đau nhức khắp các cơ bắp, buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng... nên rất khó phân định.
Xuất huyết (XH) thường xảy ra ở ngày thứ 6 trở đi, khi sốt đã bắt đầu giảm. XH có thể biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau như XH dưới da, chảy máu chân răng, XH tiêu hóa, XH não, thậm chí với phụ nữ có thể sẽ bị rong kinh bất thường... Nặng nhất là khi SXH có sốc với các biểu hiện như mạch nhanh, vã mồ hôi, vật vã kích thích, chân tay lạnh, huyết áp tụt. Tổn thương gan cũng là triệu chứng hay gặp như gan to và tăng men gan (SGPT, SGOT).
Khi bị sốt xuất huyết, không dùng aspirin vì dễ gây xuất huyết dạ dày.
Về cơ chế bệnh sinh của sốt xuất huyết cho thấy, sau khi virus xâm nhập cơ thể sẽ hoạt hóa hệ thống miễn dịch, phát động một quá trình đáp ứng kháng nguyên kháng thể rất mạnh (điều này lý giải tại sao những người bị SXH lần sau thường nặng hơn lần trước).
Bác sĩ Trường Cao Đẳng Dược Sài Gòn cho biết loại thuốc đầu tiên mà người bệnh sốt xuất huyết cần phải dùng đó là thuốc hạ sốt. Thuốc hạ sốt trên thị trường rất nhiều loại với các tên biệt dược khác nhau. Câu hỏi đặt ra là sẽ lựa chọn loại nào cho bệnh nhân sốt xuất huyết dùng để hạ sốt. Dù có nhiều tên gọi khác nhau, nhưng các thuốc hạ sốt được chia thành 2 loại chính đó là paracetamol (còn gọi là acetaminophen) và aspirin cùng nhóm thuốc hạ sốt, giảm đau, kháng viêm không steroid (diclofenac, ibuprofen, piroxicam...).
Aspirin: Là thuốc được bào chế cách đây hàng thế kỷ, có tác dụng hạ sốt, giảm đau rất thông dụng. Tuy nhiên đây lại là lọai thuốc hàng đầu chống chỉ định với bệnh sốt xuất huyết.
Điều này được lý giải là do trong sốt xuất huyết có hiện tượng chảy máu. Aspirin ngăn sự tập kết tiểu cầu, chống đông máu nên làm cho việc chảy máu do sốt xuất huyết gây ra không cầm được (nhất là XH đường tiêu hóa), kết quả làm cho bệnh trầm trọng thêm.
Do vậy, đối với bệnh sốt xuất huyết, không được dùng aspirin cho cả người lớn và trẻ em. Riêng với trẻ em càng tuyệt đối cấm dùng vì aspirin là yếu tố thúc đẩy gây hội chứng Reye (phù não và suy gan nhiễm mỡ với tỷ lệ tử vong khoảng 30-50%. Nếu sống sót cũng để lại di chứng tổn thương não vĩnh viễn).
Cạnh đó, sspirin làm tăng độ acid (vốn thấp ở dạ dày trẻ), gây bỏng rát viêm đường tiêu hóa, nặng hơn là gây XH đường tiêu hóa, không cầm được chảy máu, dẫn đến tụt huyết áp, trụy tim mạch, tử vong. Hơn nữa, aspirin có thể gây ảnh hưởng xấu đến hệ hô hấp của trẻ, khiến trẻ giảm hoặc suy hô hấp, đặc biệt gây co thắt phế quản, làm nặng thêm bệnh hen.
Nhóm thuốc kháng viêm không steroid: Đa số các thuốc trong nhóm như diclofenac, ibuprofen, piroxicam... cũng có tác dụng hạ nhiệt và giảm đau, giảm viêm, nên cũng được sử dụng cho người bệnh bị sốt. Tuy không làm ngưng kết tập tiểu cầu mạnh như aspirin nhưng các thuốc kháng viêm không steroid đều có các đặc tính này (với các mức độ khác nhau) nên cũng làm cho việc chảy máu trong sốt xuất huyết khó cầm. Do vậy không dùng nhóm thuốc này khi mắc sốt xuất huyết.
Thuốc hạ sốt thường dùng và những lưu ý khi sử dụng
Trong các thuốc gia đình cần dự trữ sẵn loại thuốc hạ sốt này để dùng khi cần. vì: Sốt là một phản ứng cấp tính dễ dàng gây ra biến chứng với trẻ em và người già. Vì thế chúng ta cần khẩn trương hạ sốt ngay khi có nguy cơ sẽ sốt cao. Dược sĩ Cao đẳng dược TPHCM cho biết thuốc hạ sốt acetaminophen là thuốc thông dụng, tương đối an toàn và dễ dùng, có thể tự dùng tại nhà.
Cách dùng rất đơn giản nhưng phải tuân theo các quy tắc chặt chẽ như: Khi trong gia đình có người sốt từ 39 độ C thì phải dùng thuốc hạ sốt. Với trẻ em khi sốt trên 38,5 độ C nên dùng ngay vì tốc độ sốt của trẻ đến 39 độ C, 40 độ C là rất nhanh. Đây là hai ngưỡng nhiệt độ nguy hiểm.
Về liều lượng dùng cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và không dùng quá liều quy định, không dùng phối hợp vài loại thuốc khác tên thương mại nhưng cùng chứa hoạt chất paracetamol (hoặc dưới tên acetaminophen), vì như vậy rất dễ dẫn đến quá liều. Với trẻ em, do có cả thuốc viên, siro, thuốc bột và viên đạn đặt hậu môn thì không dùng phối hợp cả thuốc uống và thuốc đặt vì dễ dẫn đến ngộ độc thuốc, có thể gây tổn thương gan, làm nặng thêm rối loạn đông máu do suy giảm chức năng gan.
Trước khi dùng thuốc hạ sốt nên kết hợp các biện pháp khác như chườm mát, nằm nơi thoáng đãng, bù đủ lượng dịch cho bệnh nhân để tăng hiệu quả hạ sốt của thuốc. Trong quá trình dùng thuốc vẫn cần theo dõi thân nhiệt thường xuyên và các biểu hiện nặng hơn của bệnh sốt xuất huyết. Không được dùng liên tiếp các liều trong vòng dưới 4 tiếng đồng hồ.