Với người cao tuổi, việc sử dụng thuốc cần phải tuân thủ những nguyên tắc cụ thể, việc nắm rõ những nguyên tắc này sẽ giúp quá trình điều trị bệnh cho người cao tuổi diễn ra hiệu quả hơn
Cách dùng thuốc cho người cao tuổi được quyết định bởi bệnh lý và đặc điểm tâm sinh lý của người bệnh.
Tuổi càng cao nguy cơ mắc càng nhiều bệnh
Bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ ngoài những bệnh đã có trước, ở người cao tuổi còn tăng nguy cơ mắc các bệnh như Alzeimer, Parkison, đột quỵ, cườm mắt, bệnh mạch vành do xơ vữa, suy tim, tiểu đường, viêm khớp, loãng xương và gãy xương, ung thư, nhiễm trùng hô hấp...vì vậy nhu cầu sử dụng thuốc của đối tượng này là rất lớn. Ngoài sự tăng tỉ lệ mắc nhiều bệnh tật, lứa tuổi này còn có những thay đổi về sinh lý dẫn đến các thay đổi về dược động học và dược lực học của thuốc nên sử dụng thuốc cho đối tượng này khá phức tạp. Các nhà lâm sàng nên biết các thay đổi trên để hướng dẫn dùng thuốc an toàn hợp lí.
Về hấp thu thuốc: Số lượng tế bào hấp thu trong bộ máy tiêu hóa của người cao tuổi giảm mạnh dẫn đến việc hấp thu trở nên chậm chạp và khó khăn hơn. Do đó thuốc dễ lưu lại trên đường tiêu hóa ra các biến chứng nguy hiểm. Do giảm vận chuyển chủ động thuốc nên giảm hấp thu một số thuốc (Calci, vitamin B1, B9).
Về chuyển hóa và thải trừ thuốc: Quá trình chuyển hóa và thải trừ thuốc của người cao tuổi diễn ra lâu hơn do khối lượng và chức năng gan thận đều giảm, nguy cơ tích lũy và gây độc cho cơ thể cao hơn đáng kể.
Về phân phối thuốc: Khi tuổi già, các mô tế bào và lượng nước giảm, lượng mỡ tăng. Do đó thuốc tan trong mỡ dễ bị tích lũy gây độc còn thuốc tan trong nước bị tăng nồng độ do thể tích dịch ngoại bào giảm. Cùng với đó, protein vận chuyển thuốc trong máu giảm khiến cơ chế hấp thu thuốc của người già có nhiều thay đổi. Protein máu giảm đồng nghĩa với nồng độ thuốc tự do trong máu tăng vọt do bị mất cân bằng giữa dạng tự do và dạng dự trữ. Dược sĩ có thể tư vấn cùng một liều sử dụng phù hợp với người trẻ nhưng sẽ là quá liều với người cao tuổi, do vậy cần có công tác tư vấn theo dõi sát sao quá trình sử dụng thuốc ở người cao tuổi. Nhiều thay đổi về thể chất của người cao tuổi cũng ảnh hưởng đến sức khỏe như quên uống thuốc, liều thuốc không chính xác do mắt kém. Các thay đổi khác như giảm thu nhập mà phí tổn do bệnh tăng nên không tuân thủ điều trị...tất cả điều đó làm việc điều trị bằng thuốc cho người cao tuổi vốn đã phức tạp lại càng thêm phức tạp.
Nguyên tắc dùng thuốc cho người cao tuổi
Dược sĩ Cao đẳng dược TPHCM cũng đã chia sẻ những nguyên tắc dùng thuốc cho người cao tuổi, cụ thể như sau:
Cần đặc biệt quan tâm đến các thay đổi của hệ thần kinh trung ương vì điều đó có thể là dấu hiệu độc tính của thuốc
Bắt đầu liều thấp và tăng liều chậm, theo dõi chặt chẽ tác dụng phụ
Chỉ dùng thuốc khi đã thất bại với các biện với các biện pháp không dùng thuốc
Sử dụng thuốc với số lượng ít và trong thời gian càng ngắn càng tốt. Người cao tuổi nên hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc. Trong trường hợp bắt buộc phải dùng thuốc nên chọn những loại thuốc ít độc, an toàn và thuốc có dạng dễ sử dụng.
Chế độ liều dùng đơn giản, chú ý chi phí để tăng tuân thủ điều trị
Ưu tiên các loại thuốc nhỏ hoặc dạng nước. Hạn chế những thuốc dạng viên to gây khó nuốt cho người cao tuổi.
Một số trường hợp các triệu chứng xảy ra ở người cao tuổi có thể không điển hình cho một bệnh lý nào đó. Do đó cần theo dõi chặt chẽ, đặc biệt khi xuất hiện các rối loạn do thuốc gây ra như trầm uất, táo bón, lú lẫn, hạ huyết áp…
Khi kê đơn, bác sĩ hay các dược sĩ cần lưu ý liều dùng phù hợp với từng hiện trạng bệnh bởi người già có thể mắc nhiều bệnh khác nhau, tránh trường hợp điều trị bệnh này nhưng làm nặng bệnh kia.
Theo dõi, kiểm tra, đánh giá quá trình dùng thuốc của người cao tuổi một cách sát sao để nhận định kết quả và điều chỉnh liều lượng khi cần thiết.
Không để người cao tuổi tự ý sử dụng thuốc, dù là bất cứ bệnh gì cũng cần tuân thủ theo nguyên tắc dùng thuốc cho người cao tuổi dưới sự chỉ dẫn của bác sĩ.
Trong trường hợp gặp các phản ứng bất thường khi sử dụng thuốc, cần nhanh chóng gặp bác sĩ kê đơn để xử trí thích hợp.
Người nhà nên chăm lo, cho người cao tuổi sử dụng thuốc đúng giờ giấc, liều lượng do người cao tuổi thường bị giảm sút trí nhớ, dẫn đến việc sử dụng thuốc không đúng theo chỉ định của bác sĩ có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hại.
Cũng theo các chuyên gia Trường Dược Sài Gòn, việc điều trị thuốc cho người già không chỉ cần tuân thủ theo đúng nguyên tắc dùng thuốc cho người cao tuổi mà còn đòi hỏi sự theo dõi sát sao, đề phòng mọi tình huống có thể xảy ra. Có như vậy quá trình điều trị bệnh mới thực sự đạt được hiệu quả tối ưu nhất